بسیاری از متقاضیان مهاجرت وقتی وارد کشوری جدید مانند کانادا یا استرالیا می‌شوند، با مسائلی روبه‌رو می‌گردند که به آن «شوک فرهنگی» گفته می‌شود. این شوک می‌تواند ناشی از تفاوت‌های رفتاری، اجتماعی و سبک زندگی باشد. آگاهی از این مسائل باعث می‌شود افراد با آمادگی بیشتری قدم در مسیر جدید بگذارند و راحت‌تر با جامعه‌ی میزبان ادغام شوند و کمتر احساس «بیگانه بودن» را تجربه کنند.
آداب معاشرت و ارتباطات روزمره
در کانادا ادب و احترام در گفت‌وگو اهمیت زیادی دارد. استفاده از کلماتی مثل “Sorry” و “Thank you” بسیار رایج است و نشان‌دهنده‌ی احترام متقابل است. کانادایی‌ها معمولاً فاصله‌ی شخصی را رعایت می‌کنند و وارد فضای خصوصی دیگران نمی‌شوند. صف و نوبت هم از اصول اساسی زندگی روزمره در این کشور است؛ در واقع مردم در اکثر مکان‌ها صف می‌کشند که این موضوع ممکن است برای ایرانیان در یک سری از موقعیت‌ها غیر قابل انتظار باشد.
در مقابل، استرالیایی‌ها روابطی آزادانه‌تر و صمیمی‌تر دارند. لحن غیررسمی و شوخ‌طبعی در مکالمات بسیار رایج است و سریع‌تر با افراد جدید ارتباط برقرار می‌کنند. رعایت صف هم وجود دارد اما به سخت‌گیری کانادا نیست. برای یک مهاجر، ممکن است این راحتی بیش از حد در ابتدا عجیب به نظر برسد اما به مرور آن‌ها نیز می‌توانند ساده‌تر خودشان را با فرهنگ و جامعه‌ی جدید وفق دهند.
رعایت سکوت نیز در مکان‌های عمومی در کانادا اهمیت دارد. این موضوع در وسایل حمل و نقل عمومی نیز کاملا مشهود است. اما در استرالیا این محیط‌ها معمولا پر سر و صدا و سرزنده هستند که این حالت به فرهنگ ایرانی نزدیک‌تر است.
مورد دیگری که برای بیشتر ایرانیان جالب و عجیب است، نحوه‌ی مورد خطاب قرار دادن افراد در محیط‌های رسمی مثل دانشگاه یا محیط کار است. در کانادا و استرالیا معمولاً افراد یک‌دیگر را با اسم کوچک مورد خطاب قرار می‌دهند. اما این موضوع به هیچ وجه باعث نمی‌شود که از میزان جدیت و رسمیت این محیط‌ها کاسته شود و قوانین و ضوابط در محیط کاری، مخصوصا در کانادا، بسیار دقیق و رسمی پیش میرود.
در رابطه با بحث زبان و لهجه، همان‌طور که می‌دانید، در هر دو کشور مردم به زبان انگلیسی صحبت می‌کنند (در بخش‌هایی از کانادا، فرانسوی زبان رسمی است). لهجه‌ی کانادایی‌ها بسیار شبیه به لهجه‌ی آمریکاییست که بیشتر ایرانیان با آن آشنا هستند اما لهجه‌ی استرالیایی‌ها متفاوت‌تر است و عادت به آن ممکن است برای یک فرد خارجی تازه وارد زمان بیشتری ببرد.
مسائل فرهنگی و اجتماعی
برخلاف ایران، در کانادا و استرالیا مردم پرداخت مالیات را وظیفه‌ای شهروندی و افتخاری برای مشارکت در پیشرفت کشورشان می‌دانند و با رضایت به این موضوع اشاره می‌کنند. همچنین، «کار داوطلبانه» در این کشورها همیشه مورد استقبال مردم قرار می‌گیرد و تقریبا تمام افراد در رزومه‌ی کاریشان، معمولا پیش از شروع اولین کار رسمی، کار داوطلبانه داشته‌اند. به مهاجران ایرانی نیز توصیه می‌کنیم که کار داوطلبانه را تجربه کنند.
از جمله دیگر مواردی که برای ایرانیان شوکه کننده است، حساسیت و اهمیت بالای قوانین راهنمایی و رانندگی در این کشورهاست. برای مثال، رانندگان باید حواسشان به سرویس مدرسه باشد و اگر سرویس در خیابانی پشت یا جلوی خودروی شما باشد و بخواهد کودکان را پیاده و یا سوار کند، چراغ ایستش را روشن می‌کند و خودروهای دیگر موظف‌اند توقف کامل و یا سرعتشان را کم کنند (در کانادا توقف کامل خودرو و در استرالیا کاهش سرعت الزامیست). در غیر این صورت، جریمه‌های سنگینی برای راننده صادر خواهد شد.
فرهنگ کاری و روابط در محیط کار
زندگی کاری بخش مهمی از تجربه‌ی مهاجرت است. در کانادا محیط کاری رسمی‌تر بوده و سلسله‌مراتب اداری بیشتر رعایت می‌شود. وقت‌شناسی بسیار مهم است و تأخیر می‌تواند وجهه‌ی حرفه‌ای فرد را خدشه‌دار کند. جلسات کاری نیز اغلب با نظم و دستور جلسه‌ی مشخص برگزار می‌شوند و از کارکنان انتظار میرود آمادگی کامل برای ارائه یا مشارکت داشته باشند. ارتباطات کاری بیشتر در قالب ایمیل رسمی یا جلسات ساختاریافته انجام می‌شود و در بسیاری از موارد، قبل از ورود به مکالمات غیررسمی، گفت‌وگوها حالت رسمی خود را حفظ می‌کنند. علاوه بر این، رعایت مرزهای حرفه‌ای در محیط کار کانادا اهمیت زیادی دارد؛ برای مثال مطرح کردن مسائل شخصی یا خانوادگی در محل کار چندان رایج نیست. در واقع، هر رفتاری که باعث احساس ناراحتی، بی‌احترامی یا ناامنی شود، «آزار و اذیت» محسوب می‌شود و قابلیت پیگیری قانونی را دارد. جالب است بدانید که بسیاری از مواردی که در محیط کار کشورهای دیگر مثل کانادا و استرالیا «آزار و اذیت» در محیط کار تلقی می‌شود، اغلب در ایران نادیده گرفته می‌شود. بنابراین، مهم است که پیش از مهاجرت، با مسائل از این دست، آشنایی نسبی پیدا کنید.
در مقابل، در استرالیا محیط کار معمولاً دوستانه‌تر و با سلسله‌مراتب کمتر است. همکاران به‌سرعت وارد مکالمه و شوخی می‌شوند و جو ادارات و شرکت‌ها غیررسمی‌تر است. البته این موضوع به معنای بی‌نظمی نیست؛ بلکه فرهنگ سازمانی در استرالیا بیشتر بر همکاری تیمی و روحیه‌ی جمعی و ایجاد فضای راحت برای کار کردن تأکید دارد. در جلسات کاری هم ممکن است شوخی و خنده بین صحبت‌ها دیده شود و کارمندان راحت‌تر نظرات خود را بیان کنند. همان طور که پیش‌تر نیز اشاره شد، در بسیاری از محیط‌های کاری استرالیا استفاده از اسم کوچک حتی برای مدیران ارشد کاملاً رایج است و نشان‌دهنده‌ی فرهنگ صمیمی و غیررسمی این کشور است. این سبک کاری می‌تواند برای مهاجرانی که از محیط‌های کاری رسمی‌تر می‌آیند، در ابتدا کمی غیرمعمول باشد اما به مرور باعث احساس راحتی و تعلق بیشتر به تیم می‌شود.
سبک زندگی و اوقات فراغت
فرهنگ زندگی اجتماعی در هر دو کشور ارتباط زیادی با طبیعت و فعالیت‌های محیط باز دارد اما با سبک‌های متفاوت. در کانادا، بسیاری از خانواده‌ها و جوانان آخر هفته‌ها را به فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی در جنگل، کمپینگ، اسکی یا قایق‌سواری اختصاص می‌دهند. شرایط آب‌وهوایی چهار فصل کانادا، به‌ویژه زمستان‌های طولانی و سرد، تأثیر زیادی بر سبک زندگی دارد و مهاجران ممکن است در ابتدا با این موضوع دچار مشکل شوند. اما به مرور، شرکت در فعالیت‌های زمستانی و جمع‌های خانوادگی در فضاهای بسته بخشی از تجربه‌ی فرهنگی آن‌ها می‌شود. علاوه بر این، در فرهنگ کانادایی تعادل بین کار و زندگی اهمیت زیادی دارد و کارمندان تشویق می‌شوند اوقات فراغت خود را صرف خانواده، ورزش یا فعالیت‌های اجتماعی کنند.
در استرالیا اما سبک زندگی بیشتر تحت تأثیر آب‌وهوای گرم و آفتابی و نزدیکی به دریا قرار دارد. فعالیت‌های فضای باز مانند شنا، موج‌سواری، باربیکیو در ساحل یا پارک و ورزش‌های گروهی بخش مهمی از زندگی اجتماعی هستند. باربیکیوهای خانوادگی و دوستانه بسیار رایج هستند و مهاجران از طریق این مراسم‌ها می‌توانند به‌سرعت با افراد جدید آشنا شوند. آب‌وهوای گرم و آفتابی استرالیا سبک زندگی پرجنب‌وجوش اما در عین حال همراه با آرامش را رقم می‌زند. این موضوع ممکن است برای مهاجرانی از کشورهایی با ریتم سریع‌تر یا رسمی‌تر، در ابتدا شگفت‌انگیز باشد اما به مرور با این سبک زندگی خو می‌گیرند.
علاوه بر این، شاید برای مهاجران ایرانی که تمایل دارند تعطیلات نوروز را در ایران کنار خانوادشان بگذرانند سخت باشد که در آن زمان از محل کارشان مرخصی بگیرند. چرا که تعطیلی‌های هر کشور مطابق با فرهنگ و دین همان کشور است و این تفاوت روزهای تعطیل و کاری بین ایران و کشور مقصد وجود دارد.
چالش‌ها و شوک‌های رایج مهاجران
همه‌‌ی مهاجران در ماه‌های اول ورود به کشور جدید، معمولاً با مجموعه‌ای از چالش‌های فرهنگی و اجتماعی روبه‌رو می‌شوند که گاهی می‌تواند باعث احساس سردرگمی یا انزوا شود. اختلاف در شیوه‌ی ارتباطات روزمره، اختلاف در ارزش‌ها و قوانین کاری، تفاوت‌ها آب و هوایی در طول سال، اختلاف در سبک غذا و عادات غذایی و موارد از این دست در بین بیشتر مهاجران کشورهای کانادا و استرالیا مشترک است. کنار آمدن با این تفاوت‌ها معمولاً زمان‌بر است، اما با گذشت چند ماه و ایجاد روابط اجتماعی جدید، بیشتر مهاجران مسیر خود را پیدا می‌کنند.
جمع‌بندی و توصیه‌ها
آگاهی فرهنگی و انعطاف‌پذیری برای موفقیت در مهاجرت ضروریست و می‌تواند مسیر شما را هموارتر سازد. یکی از نکات مهم برای مهاجران این است که بدانند در هر دو کشور قوانین مشخصی برای حمایت از افراد در محیط کار و اجتماع وجود دارد؛ از حقوق برابر گرفته تا قوانین ضد تبعیض و مقابله با آزار و اذیت. بنابراین، آگاهی از این حقوق نه تنها اعتمادبه‌نفس بیشتری به شما خواهد داد، بلکه مانع سوءاستفاده یا نادیده گرفته شدن موقعیت شما می‌شود.
از طرف دیگر، به مهاجران تازه‌وارد توصیه می‌کنیم که در کنار یادگیری زبان و سازگاری با لهجه‌ها، روی مهارت‌های نرم مثل شیوه‌ی برقراری ارتباط، کار گروهی و مدیریت اختلاف فرهنگی سرمایه‌گذاری کنند. ایجاد شبکه‌ی اجتماعی از طریق شرکت در فعالیت‌های محلی، گروه‌های فرهنگی یا داوطلبانه نیز به ادغام سریع‌تر در جامعه کمک می‌کند. در واقع، پذیرش تفاوت‌ها و تجربه‌های جدید، کلید اصلی موفقیت است. هرچه مهاجران با ذهنی انعطاف‌پذیرتر به استقبال فرهنگ جدید بروند، زودتر می‌توانند احساس تعلق پیدا کرده و از فرصت‌های شغلی و اجتماعی در کشور مقصد بهره‌مند شوند.